VIŠE JAVNO TUŽILAŠTVO U SMEDEREVU  

  – nekad i sad   –

 Zakonom o državnom tužioštvu iz 1929. godine, donetim u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, prvi put je u Srbiji organizacija i nadležnost organa optužbe celovito uređena, formiranjem tužilaštva kao posebnog organa. Pre toga, ovlašćenja javne tužbe vršile su policijske vlasti i sudovi. Po ovom Zakonu, državno tužilaštvo se, kao organ izvršne vlasti, bavilo pokretanjem izviđaja i istrage, kao i podizanjem javne optužbe, pri čemu je državne tužioce i njihove zamenike  postavljao kralj, na predlog ministra pravde.

Javno tužilaštvo u Smederevu ima višedecenijsku tradiciju. Pre Drugog svetskog rata, u Smederevu je postojao Okružni sud, pred kojim je postupalo državno tužilaštvo, budući da je pomenutim Zakonom o državnom tužioštvu iz 1929. godine bila ustrojena organizacija  tužilaštva tako da je obuhvatala državna tužilaštva koja postupaju pred okružnim sudovima, viša državna tužilaštva koja postupaju pred apelacionim sudovima, dok je kao  najviše u hijerarhiji, postojalo  Vrhovno državno tužilaštvo.

U periodu okupacije za vreme Drugog svetskog rata, u Smederevu se rad pravosudnih organa odvijao u otežanim uslovima, pa su tako državno tužilaštvo, kao i oba suda, Okružni i Sreski, iseljeni iz sudske zgrade i useljeni u neodgovarajuće prostorije u gradu.

Posleratno uređenje javnog tužilaštva u Jugoslaviji, započelo je Odlukom o osnivanju javnog tužilaštva koju je donelo Predsedništvo AVNOJ-a, na osnovu koje je Javno tužilaštvo zvanično krenulo sa radom 13. februara 1945. godine, sa dva osnovna zadatka – krivično gonjenje učinilaca krivičnih dela i kontrola zakonitosti rada državne uprave i pravosuđa.

Pravni osnov tužilaštva, zadaci i organizacija precizno su određeni Ustavom Federativne Narodne Republike Jugoslavije, donetim 31. januara 1946. godine, kojim je određeno da je javno tužilaštvo specifičan kontrolni organ Narodne skupštine, dok je Zakonom o javnom tužilaštvu iz iste godine, predviđeno da je tužilaštvo nezavistan organ, podređen samo javnom tužiocu Federativne Narodne Republike Jugoslavije.

Iako začeci rada posleratnog javnog tužilaštva datiraju od ranije isledničke službe u sastavu vojnih i narodnih sudova, smatra se da je početak rada javnog tužilaštva u Smederevu, kao okružnog organa,  kraj 1945. godine, kada je počelo sa radom kao ispostava Okružnog javnog tužioca okruga beogradskog u Beogradu. Naime, krajem decembra 1945. godine, održan je sastanak u Beogradu, za okrug beogradski kojem je Smederevo pripadalo, na kom je prisutnima ukazano na ulogu i značaj tužilaštva i  određeni javni tužioci za pojedina mesta u kojima će da rade.  Na čelu ispostave u Smederevu nalazio se pomoćnik okružnog javnog tužioca, koji u svom radu nije bio samostalan, već je postupao po uputstvima i direktivama okružnog javnog tužioca.

 Okružno javno tužilaštvo u Smederevu je kao posebno okružno tužilaštvo, a ne ispostava beogradskog okružnog tužilaštva, formirano 6. maja 1956. godine, kada je i otpočelo u takvom organizacionom obliku sa radom. Postupalo je pred Okružnim sudom u Smederevu koji je osnovan iste godine ukidanjem odeljenja za srez Smederevo pri Okružnom sudu u Beogradu. Teritorijalna nadležnost Okružnog javnog tužilaštva u Smederevu je prvobitno obuhvatala Smederevo i Veliku Planu, a posle ukidanja Okružnog suda u Beogradu za srez Mladenovac, 1960. godine,  proširena je i na teritoriju opštine Smederevska Palanka, kao i Mladenovca, koji je posle desetak godina, kao beogradska opština, pripao u teritorijalnu nadležnost Okružnog suda u Beogradu, odnosno Okružnog javnog tužilaštvu u Beogradu.

U međuvremenu, i pored više promena ustava i zakona o javnom tužilaštvu, u ustanovljenom organizacionom obliku i nazivu, Okružno javno tužilaštvo u Smederevu  je funkcionisalo do donošenja zakonskih rešenja iz 2008. godine, koji su stupili na snagu početkom 2010. godine, kada je promenjen  naziv tužilaštva u Više javno tužilaštvo u Smederevu, sa teritorijanom nadležnošću koja je obuhvatala  grad Smederevo i opštine Smederevska Palanka i Velika Plana.

Novim Zakonom o  sedištima i područjima sudova i javnih tužilaštava iz  2013. godine,  u mesnu nadležnost je dodata i opština Kovin, tako da danas područje  mesne nadležnosti Višeg javnog tužilaštva u Smederevu obuhvata populaciju od više od 230.000 stanovnika i u čijem okviru se nalaze dva područna osnovna tužilaštva – Osnovno javno tužilaštvo u Smederevu i Osnovno javno tužilaštvo u Velikoj Plani. Stvarno je nadležno za postupanje protiv učinilaca krivičnih dela za koja je kao glavna kazna propisana kazna zatvora preko deset godina, kao i za određena druga krivična dela predviđena zakonom.

Više javno tužilaštvo u Smederevu smešteno je u zgradi sagrađenoj u periodu između 1886. i 1888. godine, koja je bila namenjena za tadašnje Načelstvo, ali se kasnije u nju uselio Okružni sud. Građena je u duhu evropske arhitekture i jedna je od prvih značajnih građevina u Smederevu. Oblikovana je pod uticajem  akademizma sa kraja 19. veka sa stilskom obradom sa elementima klasicizma i renesanse, po projektu Aleksandra Bugarskog, najznačajnijeg arhitekte svog vremena u Srbiji, koji je,  između ostalog, projektovao zgradu Narodnog pozorišta i Novog dvora u Beogradu. Danas se u ovoj zgradi, pored Višeg javnog tužilaštva u Smederevu, nalaze Osnovni i Viši sud u Smederevu, koji upravlja zgradom.

2024.godina